Post hoc ergo propter hoc
De meeste mensen hebben wel van die dingen die er zo ingestampt zijn toen je nog op school zat dat je ze dan ook nooit meer vergeet. Bij mij is dat onder andere alle Duitse voorzetsels met de derde naamval: ‘Mit, nach, bei, seit, von, zu, zuwider, entgegen, auβer, aus, gegenüber’. Doe er niets meer mee echter het komt op de één of andere manier af en toe weer een keer bovendrijven. En dit is niet het enige. Een ander ‘ding’ waar ik regelmatig aan moet denken is ‘Post hoc ergo propter hoc’.
Drogreden
‘Post hoc ergo propter hoc’. Vrij vertaald vanuit het Latijns: ‘Na dit, dus door dit’. De beredenering loopt als volgt.
A doet zich voor
B doet zich voor
Daarom heeft A, B veroorzaakt
Denk er maar eens over na hoe vaak je deze beredenering niet toepast. Het is echter een zogenaamde drogreden. Bij deze beredenering wordt uitgegaan van een situatie waarin verschijnsel B zich vaak voordoet nadat verschijnsel A zich net heeft voorgedaan. Dan wordt ten onrechte de gevolgtrekking gemaakt dat B het gevolg is van A. Dit is een drogreden omdat het heel goed mogelijk is dat deze overeenkomst qua tijdstip toevallig is, of dat A en B beide gevolg zijn van een derde verschijnsel C.
Voorbeelden
De haan kraait
De zon komt op
De haan heeft er voor gezorgd dat de zon opkwam
De schoonmaker maakt je kantoor schoon
Je bent je pen kwijt
De schoonmaker heeft je pen kwijtgemaakt
De fout ligt hierin: de genoemde oorzaak en gevolg verklaring kan weliswaar de genoemde verschijnselen verklaren, maar er zijn nog wel andere verklaringen mogelijk, die veel waarschijnlijker zijn.
Ter overdenking
Denk de volgende keer voordat je een conclusie trekt eens aan “Post hoc ergo propter hoc”. Je zal verbaasd zijn dat soms niet alles is wat het lijkt.