Roos van Leary
De roos van Leary is een interactiemodel dat is voortgekomen uit psychologisch onderzoek naar de werking van gedrag tussen mensen. Het is één van vele manieren om menselijke eigenschappen en gedrag te beschrijven.
De roos van Leary is de grafische weergave van de aanname dat gedrag gedrag oproept. Het model is ook de basis van een methode om gedrag te beïnvloeden. De theorie werd ontwikkeld door (onder meer) Timothy Leary. Met behulp van deze methode worden gedragspatronen geanalyseerd. Vervolgens kan het eigen gedrag bewust ingezet worden in een poging het gedrag van anderen te beïnvloeden.
Geschiedenis
De methode werd in 1957 door de Amerikaanse psycholoog Timothy Leary gepubliceerd in Interpersonal Diagnosis of Personality. Leary hield zich bezig met de leer van gedragspatronen. Hij probeerde aan de hand van onderzoek en observatie voorspelbare gedragspatronen te vinden, en heeft de resultaten uitgewerkt tot wat nu de roos van Leary heet.
Timothy Leary publiceerde een ‘interpersoonlijkheidstest’ die is ontwikkeld door twee medewerkers van zijn team, de Kaiser Foundation Group, LaForge en Suczek. Door de Nederlandse hoogleraar C. de Jong is in 2000 een studie gepubliceerd waarin de test in een verbeterde vorm opnieuw is gevalideerd.
Grafisch model
De roos van Leary is een grafiek in de vorm van een cirkel met sectoren, waarin relatiedefinities worden weergegeven. In de afbeelding staat een cirkel met 8 sectoren. Er wordt ook wel een model met 4 sectoren gebruikt. Een relatiedefinitie is de wisselwerking tussen twee mensen, ontstaan door hun onderlinge relatie of communicatie daarover.
Op de horizontale as staat de tegenstelling “tegen – samen”, hetgeen staat voor begrippen zoals autonoom of afwijzing versus sympathie of affectie. Op de horizontale as wordt dus weergegeven of de relatiedefinitie een afstandelijke klank en kleur heeft (de linkerkant), dan wel gekenmerkt wordt door nabijheid (de rechterkant).
Op de verticale as staat “boven-onder”, hetgeen staat voor leidend of dominantie versus volgend of onderdanig.Een voorbeeld is: ‘ik bepaal wat jij doet’ en de reactie daarop: ‘dan doe ik wat jij bepaalt’. Elke relatiedefinitie bestaat uit een dominante en een onderdanige positie. De eerstgenoemde is in dit voorbeeld het dominantie relatievoorstel, bepalen, de andere is de nederige reactie daarop, gehoorzamen.
Denkmodel
De roos van Leary is een hulpmiddel om het gedrag van mensen te begrijpen, of om inzicht te krijgen hoe het eigen gedrag kan veranderen, om bijvoorbeeld effectiever te communiceren. Twee mensen die kwa karakter in hetzelfde kwadrant zitten, bijvoorbeeld links boven, houden elkaars gedrag in stand. Twee agressieve, dominante mensen, blijven continu op dezelfde manier tegenover elkaar staan.
Daarentegen roept gedrag dat verticaal tegenover elkaar staat een versterkte reactie op. Een van nature dominante en onderdanige zullen elkaars gedrag versterken.
Gedrag dat horizontaal tegenover elkaar staat heeft een verzwakkende invloed. De theorie is dat als een dominante agressieve persoon te maken heeft met een dominante, op samenwerking gerichte persoon, de twee elkaar afzwakken.
Ter overdenking
Artikel – De axenroos
Test – De axenroos (gratis)
